De Zuiderklip,

 

 

een zwarte bladzijde

 

 

Zuiderklip fase 1

Fase 1 van het project Zuiderklip, waarvan het bestemmingsplan door een uitspraak van de Raad van State op 7 mei 2008 was vernietigd, is op basis van een gehandhaafd vrijstellingsbesluit toch gerealiseerd.
Dit kon omdat een inhoudelijke rechtsgang bij de Raad van State op 15 juli 2008 niet heeft plaatsgevonden (200704733/1). De appellante was niet meer ontvankelijk omdat haar huurwoning de Victoriahoeve reeds was gesloopt door de projectorganisatie.
Tijdens een overlegfase met de gemeente Drimmelen en de natuurvereniging over een alternatieve inrichting, liet de projectorganisatie moedwillig en zonder ruchtbaarheid eind 2008 de dijken doorsteken.
Voor fase 1 bleef niets anders over dan deze situatie te accepteren.
Juridisch een voldongen feit.


De gesloopte Victoriahoeve - Schilderij: E. van Gussenhoven

Het rechtsgevoel heeft echter niet gezegevierd. Zonder een verplichte MER werd het leefgebied van de grote modderkruiper en de kamsalamander vernietigd. Een gebied van hoge kwaliteit werd blootgesteld aan de grillen van de rivier en met spoed overgedragen aan eigenaar Staatsbosbeheer.

Onderstaande analyse van H. van Ingen van november 2008 in BN/DESTEM geeft een beeld van de gang van zaken:


 

 

Zuiderklip fase 2

Met fase 1 voldoet het gehele project al ruimschoots aan de wettelijke veiligheidsdoelstelling voor waterstandverlaging, zoals vastgelegd in de PKB. (Nota van toelichting op Deel 3, kabinetsbesluit 22 december 2005).
Voor fase 2, een gebied waarvoor het vrijstellingsbesluit niet van kracht was, kwamen we als Werkgroep Biesbosch met onderstaand compromisvoorstel.


Inrichting met gebiedseigen water voor fase 2 - Schets: W. Borm

Toelichting bij inrichtingsschets:

Hooipolders
Fase 2 als een open hooipolderlandschap, met vochtige hooilanden, sloten en in de lagere delen rietvelden, plassen en moerassen.
Het waterregime komt overeen met de oorspronkelijke rivierdynamiek, zoals we die in Europa nog aantreffen bij de Biebzra in Polen.
Gestreefd wordt naar kwaliteit en stabiele dynamiek, met relatief hoge waterstanden in de winter en langzaam droogvallende graslanden in het voorjaar.

Doelsoorten
De doelsoorten zijn vooral de kritische water-, moeras-, riet- en weidevogels. Eilandjes zijn er voor grondbroedende kolonievogels zoals sterns en lepelaars.
Voor boombroedende kolonievogels als aalscholvers en reigers kunnen bij de aanleg bomen geplaatst te worden op de hogere delen welke niet in het verlengde van de geul liggen. Mogelijk komt hier zelfs een zeearend tot broeden.
De beschutte, kleinschalige en natte inrichting van de polder is zeer aantrekkelijk voor overwinterende watervogels en als ganzenfoerageergebied.
Zeer belangrijk is het onderwaterleven. Het biotoop van de grote modderkruiper en de kamsalamander welke verloren ging bij fase 1 kan gecompenseerd worden. De rijkdom aan amfibieën en vissen zal zich herstellen en verder ontwikkelen.

Vergraven en ophogen
De vergraven grond wordt zowel tegen de dijk aan de zuidzijde gedeponeerd als tegen de verlaagde dijk aan de zijde van het Steurgat. Daarnaast vindt ophoging plaats bij de boerderij aan de noordzijde en worden er kades opgeworpen tussen de diverse polderfragmenten.

Beheer
De hogere delen (donkergroen) mogen begraasd worden. De lagere omkade delen worden in de nazomer gemaaid.
Het middendeel wordt een geul, die hoogstens enkele malen per jaar met Maaswater zal overstromen. Het water kan op die momenten over de zuidelijke drempel afstromen en vervolgens bepaalt een klepduiker de maximaal blijvende waterstand.
De aan de geul grenzende hooilanden komen vrijwel elke winter een keer onder water te staan, terwijl de buitenste slechts incidenteel overstromen. Dit wordt mede bepaalt door de kadehoogtes. Met de ringsloten en afwateringssluizen is sturing te geven aan de waterstand. Doorlaatmiddelen zijn met oranje aangegeven.
Begrazing en maaien vraagt om een praktische inrichting. Met ringsloten en klaphekken is het mogelijk het vee buiten de broedgebieden te houden, maar ook de bereikbaarheid van de hooilanden met maaimachines is van belang. Beheerder Staatsbosbeheer dient haar wensen voor de inrichting kenbaar te maken.
Voor de rietvelden komt een gefragmenteerd onderhoud. Overjarig riet is van belang voor het broedresultaat van rietvogels.

Natuurgerichte recreatie.
Enkele mogelijke aanlegplaatsen met nabijgelegen picknickgelegenheden zijn met paars aangegeven. Alle kades kunnen bewandeld worden, zodat tal van routes uit te stippelen zijn. De routes kunnen extra aantrekkelijk gemaakt worden door het plaatsen van banken.


Werkgroep Biesbosch, mei 2010


Redenen om met een alternatieve inrichting te komen waren de overtuiging dat een zoetwatergetijdengebied niet haalbaar is en duurzame natuurontwikkeling gefrustreerd wordt door onstabiel riviergedrag. Bovendien heeft de kwaliteit van het slib in het Maaswater een vervuilingklasse B (notitie Rijkswaterstaat - Waterdienst 14 juli 2008) en het aangrenzende Steurgat een hoge urgentie om gesaneerd te worden (ernstig vervuilde bodem).
Ook de ontheffing voor het negeren van de habitatrichtlijnen geldt niet voor fase 2. Hier is nogal wat op aan te merken. Zie bezwaarschrift van het RAVON (16 december 2009, Reptielen Amfibieën Vissen Onderzoek Nederland)

De aansluiting van de Moordplaat op het Steurgat levert geen wezenlijke bijdrage aan de veiligheidsdoelstelling, omdat de geul oorspronkelijk was bedoeld voor Rijnwaterafvoer.
Bovenstaande aanbeveling tot aanpassing komt voort uit ons streven naar een zinvolle invulling voor natuur en waterveiligheid.
De door ons voorgestelde inrichting was een unieke kans om in het Nationaal Park de Biesbosch gestalte te geven aan de biodiversiteit door in de Zuiderklip diverse watersystemen toe te passen.

Ondanks voortschrijdend inzicht, ondanks de uitspraak van de Raad van State (20064924/1) op 7 mei 2008 en de bevindingen van de Commissie m.e.r. vastgelegd in haar rapportage (2264-83) van 23 februari 2010 en ondanks de MER-rapportage, werd van een convenant uit 2004, waarin het streefdoel zoetwatergetijdengebied wordt gehanteerd, ook bij fase 2 niet afgeweken.


Platform bij de ´ingerichte´ fase 1 - Foto: C. Huijgens

In het jaar van de biodiversiteit werd besloten om ook fase 2 van de Zuiderklip definitief bloot te stellen aan de onstabiele rivierdynamiek en vervuiling.
Het `dossier Zuiderklip´ nam ruim tien jaar in beslag. Op vrijwel alle punten hebben we gelijk gekregen, alleen niet op het punt van realisatie. Het kostte ons heel veel tijd en vaak zijn we om de tuin geleid, maar de grote verliezer is hier wel de natuur van het Nationaal Park.


Advies voor de toekomst

Het ligt in de lijn der verwachting dat er maatregelen genomen gaan worden om het zoetwaterverlies via de Nieuwe Waterweg te beperken en de zoutindringing tegen te gaan. In het kader van het Nationaal Deltaprogramma valt ons inziens nauwelijks te ontkomen aan een afsluiting van de Nieuwe Waterweg.
Een zoetwatergetijdenmilieu voor het Nationaal Park de Biesbosch als streefdoel is hierbij geen optie.
Dit heeft consequenties voor de natuurontwikkelingsprojecten en voor de onderbouwing van de Natura-2000 nominatie.

Wij adviseren zowel het bestuur van het Nationaal Park, Staatsbosbeheer, Deltanatuur als de Dienst Landelijk Gebied hiermee rekening te houden om herhaling van een zwarte bladzijde uit de geschiedenis van het Nationaal Park de Biesbosch te voorkomen.


Werkgroep Biesbosch en Adviesgroep Borm & Huijgens

augustus 2010