Om Building with Nature (BwN) in de stad te
stimuleren, heeft de stichting EcoShape de gebrekkige getijdennatuur
in Rotterdam en de Drechtsteden als uitgangspunt genomen. Het resultaat
zijn factsheets waarin volgens de stichting verschillende BwN-oplossingen
zijn beschreven.
Door een tekort aan ruimte worden het kleinschalige plannetjes op
basis van lokale systeemanalyses. Zo wordt de ontwikkeling van stukjes
getijdennatuur op een ongeschikte locatie zonder duurzaamheid gepromoot.
Kunt u er nog een touw aan vastknopen?
In dit artikel reageert de Adviesgroep Borm & Huijgens op de publicatie
“Building with Nature in deltasteden: factsheets brengen oplossingen
in kaart”.
Als eerste voorbeeld van Building with Nature noemt
Ecoshape de zandmotor voor de kust van Hoek van Holland. “Een
ander bekend voorbeeld is het vastleggen van duinzand met helmgras.
De werking is precies het tegenovergestelde van de zandmotor. Waar
de natuurkrachten bij de zandmotor ruim baan krijgen, wordt het duin
in dit voorbeeld juist beschermd tegen de natuurkrachten.” aldus
EcoShape.
Maar is het beschermen tegen natuurkrachten samenwerken met de natuur
en is het tegen de natuurlijke processen in suppleren van zand dan
ook samenwerken met de natuur?
Het ene wel, maar het andere niet. Helmgras vangt het zand dat de
natuur door water en wind naar de kust brengt. Dat is zeker samenwerken
met de natuur, maar deze methode bleek uiteindelijk onvoldoende om
kustafslag te voorkomen en zo werd de zandmotor ingezet.
Kusterosie
door stormafslag Foto: Piet van Noort
Noodsuppletie
Als noodmaatregel wordt er nu, geheel tegen de natuurlijke
processen in, zand gewonnen uit de Noordzeebodem en tegen de kust
gelegd in de vorm van de Delflandse zandmotor. Dit tast het ecosysteem
op minstens twee locaties aan, op de zeebodem en aan de kust. Vervolgens
reageert de natuur met een tegengestelde reactie, door het zand weer
af te slaan en te verspreiden. Onder water verstoren zandstormen het
milieu tot ver langs de kust. Dit alles ten koste van bodemleven en
visstand. Tegen beter weten in wordt hier elke zandverspreiding als
een BwN-succes gepromoot. Maar aan de culminerende en kostbare zandsuppleties
komt nooit een einde. Een schoolvoorbeeld van tegenwerken van de natuur
en gedoemd te mislukken.
Kustafslag
Samenwerken
Nu brengen lage golven zand naar de kust en veroorzaken
hoge golven afslag. Met drijvende golfdempers, die de golfhoogte halveren
en de golfkracht tot een kwart reduceren, zal de natuur op een zeer
geleidelijke wijze het benodigde zand naar de kust brengen en daar
houden. Dat is pas samenwerken met de natuur. Goedkoop en duurzaam.
Wat de natuur zelf neerlegt is immers blijvend, wat de mens tegendraads
deponeert blijkt tijdelijk.
Ondanks het nadrukkelijk advies van de Deltacommissie uit 2008 tot samenwerken met water, blijft het een raadsel waarom het Deltaprogramma op het punt van kustbescherming die keuze nog altijd niet maakt.
Factsheets
Maar nu naar de plannen van EcoShape, mede mogelijk
gemaakt dankzij een bijdrage uit het Europees Fonds voor Regionale
Ontwikkeling van de Europese Unie.
Historisch geografisch gezien werd het rijkelijk aanwezige brak- en
zoetwatergetijdenmilieu in Nederland zeldzaam en bleef er als gevolg
van een gegraven doorsteek door de duinen (lees Nieuwe Waterweg) op
een ongeschikte locatie een restant over.
Het project ‘Building with Nature in deltasteden’ ontwikkelt er nu
naar eigen zeggen de inrichtingsalternatieven voor het realiseren
van getijdennatuur langs waterkeringen in de stad, in havengebieden
en bij stadsparken. Een allegaartje van factsheets, met slecht onderbouwde
plansuggesties, is het pover resultaat. Een prachtige artist impression,
met onder meer lepelaar en kwak, illustreert de dromen van EcoShape.
De PR van ‘natuurontwikkelingsprojecten’ mag immers wat kosten.
Onmogelijk
Zoutwatergetijden zijn mondiaal zeer prominent aanwezig
en het hier resterende zoet getijdenmilieu blijkt van geringe waarde.
De open Nieuwe Waterweg draagt namelijk niet bij aan ecologische kwaliteit.
Bij eb verdwijnen er enorme zoetwaterbellen in zee, die verstoring
geven tot in de Waddenzee en bij vloed dringt het zout ver landinwaarts.
Ook de wisselende mate van zoutindring zorgt voor verstoring.
Een zoetwatergetijdenvegetatie bestaat uit enkele doorgaans zeer algemene
plantensoorten, die weliswaar in een specifieke combinatie bijeen
staan. Het is een soortenarm en snel veranderend milieu dat zich zeewaarts
verplaatst en ontwikkelt. Bij de Nieuwe Waterweg is dit voortgaande
proces door sterke milieuwisselingen, intensieve exploitatie en ruimtegebrek
onmogelijk.
Ballonnetjes doorgeprikt
De tijdelijkheid van de huidige watersystemen in deze
stedelijke omgeving wordt duidelijk door de noodzaak van de aanleg
van zeesluizen voor waterveiligheid en zoetwatervoorziening. Gelukkig
komt er daarbij voldoende zoet water vrij om het ‘verlies’ van getijdennatuur
langs het Oude Maasje en andere plaatsen te compenseren. Alle fases
van estuariene dynamiek worden met de aanvoer van rivierwater in de
Zuidwestelijke Delta mogelijk. Dit biedt duurzaam perspectief voor
meer en voortgaande getijdennatuur van een beduidend hogere kwaliteit.
Een compleet estuarium is veel beter dan de ballonnetjes die EcoShape
heeft opgelaten.
Laten we die laatste maar snel vergeten.
Wil Borm
Adviesgroep Borm & Huijgens - januari 2016