Leg scenario's voor

klimaatbestendigheid op één lijn

Aangezien een wereldwijde beperking van de uitstoot van broeikasgassen voorlopig nog niet haalbaar is en de temperatuur op aarde al verontrustend is toegenomen, zal Nederland zich moeten voorbereiden op klimaatverandering en toename van zeespiegelstijging.
Beschermen is daarbij veel goedkoper dan het land prijsgeven aan het water. Als we het NRC commentaar ‘De toekomst van Nederland’ van 3 december ’22 mogen geloven lijkt de landelijke politiek op dit moment de keuze te hebben gemaakt om Nederland in haar volle omvang te behouden. Hiervoor is een strategie van vooruit verdedigen nodig. Het in lijn plaatsen van beschermende maatregelen vormt een stap voorwaarts in die richting.

Een zware opgave
De opgave om tot landelijke klimaatbestendigheid te komen is niet eenvoudig. Op basis van een nog nader te bepalen langetermijnvisie moet er op korte termijn op land en zee ruimte gereserveerd worden om voorgenomen en optionele maatregelen ook in de verre toekomst blijvend te kunnen realiseren.
Om overbodige investeringen te voorkomen is het raadzaam om de verre toekomst als uitgangspunt te nemen en terug te redeneren vanuit een (internationale) langetermijnvisie (‘backcasting’).
Zo nemen we de lange termijn mee in alles wat we nu doen en kunnen vakmensen en deskundigen sturing gaan geven aan de vormgeving van het Nederland van de toekomst.

Illustratie: JpBlom - Jpictures Stichting Blauwe Lijn

Bepaald kan worden in welke volgorde maatregelen genomen gaan worden, bij welke fase of omstandigheden ze gereed moeten zijn en hoeveel tijd de realisatie kost. De uitkomst daarvan zegt iets over wanneer de beslissingen voor uitvoering uiterlijk genomen moeten zijn en de tijd die we van tevoren nog hebben om daar naar toe te werken.

Daarbij vraagt verstandig investeren om een continue evenwichtige afweging van kosten en baten. Men dient rekening te houden met wat het verlies zou zijn als maatregelen niet of niet tijdig genoeg genomen zouden worden en ook te bezien welke investeringen voorkomen kunnen worden als een maatregel eerder genomen wordt. Wanneer bovendien een onontkoombare maatregel na aanleg meteen grote voordelen oplevert, valt te overwegen om deze al eerder te realiseren en niet te wachten tot het kritieke tijdstip in zicht komt.
De overheid behoort zorg te dragen voor de continuïteit en financiering.

Water en bodem sturend
De overlevingsstrategie van Nederland mag niet afhankelijk zijn van eindeloos polderen. De kabinetsbrief van november 2022 benadrukt dan ook dat Water en Bodem sturend zijn. Voor een goed functionerend en duurzaam watersysteem is niet alleen waterveiligheid van belang, maar ook de waterkwaliteit, de beschikbaarheid van zoet water, het tegengaan van verzilting en herstel van het grondwaterpeil. Ruimtelijke ontwikkelingen kunnen met zo’n optimaal watersysteem meeliften. Dat betreft onder meer woningbouw, landbouw, energie, logistiek, visserij en natuur.

Het Deltaprogramma heeft als taak Nederland veilig en leefbaar te houden.
Met het Kennisprogramma Zeespiegelstijging richt het zich op een tijdige aanpassing aan klimaatbestendigheid, waarbij de te nemen maatregelen in gelijke tred een stap vooruit dienen te lopen op klimaatverandering en zeespiegelstijging.

Een indeling die verdeelt
Om de vele suggesties en plannen te ordenen zijn deze enkele jaren geleden ingedeeld bij vier bedachte toekomstscenario’s. Naast Meebewegen zijn dat Beschermen Open, Beschermen Gesloten en Beschermen Zeewaarts.

Het scenario ‘Meebewegen’ blijkt in de komende eeuwen een eufemisme voor vluchten, kapitaalvernietiging en ontwrichting. Deze richting komt economisch en maatschappelijk pas in beeld bij een zeespiegelstijging van meer dan 10 m. Zelfs in het meest extreme IPCC scenario duurt dat nog wel zo’n 500 jaar.
Zou het daarom in deze fase van het proces niet verstandig zijn om dit scenario (met goede argumenten) te laten vallen? Dat komt de focus, snelheid in het proces en duidelijkheid ten goede.

Eveneens doet de vraag zich voor of het onderscheid tussen de beschermende toekomstscenario’s als aparte keuzes wel zo handig is. Beschermen Open (opschalen huidige situatie), Beschermen Gesloten (kust verder sluiten en pompen) en Beschermen Zeewaarts (tweede kustlijn) kunnen namelijk in deze volgorde in elkaars verlengde geplaatst worden, toenemend in waterveiligheid en mate van duurzaamheid.
Door ‘Beschermen’ als één globale richting te beschouwen, hoeft de discussie niet langer in de breedte en zeker niet gepolariseerd gevoerd te worden.
Door te selecteren op hoofdlijnen en het samenvoegen van wat bruikbaar is, wordt het geheel minder complex en kunnen gericht keuzes gemaakt worden, wat de haalbaarheid vergroot.

Geheel in lijn met de door het Deltaprogramma 2023 beoogde versnelling, werken drie consortia dit jaar de toekomstscenario’s zodanig concreet en vergelijkbaar uit, dat men er daarna mee kan gaan rekenen.
Met het daadwerkelijk uitwerken van oplossingsrichtingen wordt er weer een stap voorwaarts gemaakt. Daarbij kan het op één lijn leggen van beschermende maatregelen de richting naar klimaatbestendigheid verhelderen en de voortgang versnellen.


Wil Borm - Adviesgroep Borm & Huijgens -

Dick Butijn - De Haakse Zeedijk

januari 2023