Adviesgroep Borm & Huijgens

Gaat Nederland al polderend onder

water?

13 januari 2014 WATERFORUM DISCUSSIEFORUM / MKBA-informatie.nl

Pas na de overstromingen van 1916 volgden de Zuiderzeewerken en ook was er eerst een watersnoodramp nodig voor men begon met de Deltawerken. Deze kustlijnverkortingen redden Laag Nederland van de ondergang. Rampen leiden tot effectieve maatregelen.
De Adviesgroep Borm & Huijgens vraagt zich af of de overheid wacht op een nieuwe ramp of ditmaal voortijdig met een aansluitend Deltaplan komt.
Het rommelt in de waterwereld, voornamelijk door verstrengeling van eigenbelang met uitbesteding, het creëren van draagvlak en het verwerven van overheidsfinanciering.
De keuzes die het Deltaprogramma 2014 maakt voor de dominante wateropgaven van het Nationaal Waterplan zijn verontrustend. Krijgen landelijke politici met deze voortgangsrapportage wel de juiste informatie aangedragen voor doelmatige besluitvorming? Kritiek en bedenkingen worden gebagatelliseerd of beschouwd als een gepasseerd station.
Het is zinvol om deze blijvend te toetsen aan nieuwe ontwikkelingen en niet achteraf de ontstane hiaten en verspillingen te laten onderzoeken door een dure parlementaire commissie.

Wil men wel participatie in waterbeheer?
Na ruim vijf jaar ideëel adviseren mogen we concluderen dat overheidsinstanties niet echt zitten te wachten op de inbreng van burgers. Overweldigend dikke dossiers, vaak zonder wezenlijke uitgangspunten, worden ter visie gelegd. Voorlichting vindt plaats voor de vorm en beantwoording van inspraak heeft als doel zich in te dekken. Tenslotte keurt de slager alsnog zijn eigen vlees. Officieel wordt aan alle verplichtingen voldaan en daarna is het eenvoudig om knollen voor citroenen te verkopen. Rijkswaterstaat zelf kampt met een tekort aan waterbouwkundige kennis en uitbesteding van plannen maakt dat echte deskundigen zeker niet het laatste woord krijgen. Het is bij de uitvoerende instanties nu eenmaal meer een kwestie van 'U vraagt, wij draaien!'.

Adviezen worden structureel in de wind geslagen
De tweede Deltacommissie en de Adviescommissie Water hebben waardevolle adviezen aangereikt en voorstellen voor integrale watersysteembenadering werden op een presenteerblaadje aangeboden. De overheid heeft deze niet of nauwelijks omarmd, zoals na te lezen is in het artikel 'Deltaprogramma 2014, risicovol en miljardenverslindend'. Nadat de Commissie Veerman een gat sloeg in het landelijk waterstaatkundig bolwerk, werd dit spoedig gedicht door consensus en afscherming. De sturende rol van Rijkswaterstaat verandert steeds meer in een uitvoerende taak. Het miskennen van waterbouwkundig ingenieurs komt de samenleving duur te staan. Zonder onderzoek en feiten is consensus de dood in de pot. Effectieve maatregelen blijven achterwege en onnodige geldverslindende innovaties vliegen ons om de oren.

Belangrijkste wateropgaven. Bron: Nationaal Waterplan

Maatschappelijke kosten- batenanalyses ontbreken
Wanneer initiatieven, planvorming, propaganda, nadere uitwerking, voorlichting, inspraak en goedkeuring in vrijwel dezelfde handen liggen dan vraagt dit, in combinatie met het ontbreken van objectieve analyses, vrijwel zeker om problemen. De trein kan immers ongehinderd voort denderen in de eenmaal ingeslagen richting.
Deze gang van zaken illustreert zowel de macht van de betrokken ambtenaren, vaak managers en belanghebbenden, om eigen projecten door te drukken als de onmacht van de overheid om gestalte te geven aan landelijk samenhangende en gerichte planvorming.

Wij citeren drs. B. van Holst (bron: 'MKBA, nee tenzij?', 20 november 2013):

"Al decennia lang is bij gelegenheid aan de Tweede Kamer de toezegging gedaan dat maatschappelijke kosten-batenanalyses (MKBA’s) zullen worden gebruikt voor de onderbouwing van de beleidskeuzes. Blijkbaar leiden dergelijke toezeggingen niet tot een verplichting zolang het woord wettelijk er niet aan is toegevoegd, zoals bij de m.e.r..”

“Politici, de beoogde gebruikers, lijken uiteindelijk geen enkele interesse te hebben in het nut of in de uitkomsten van de MKBA’s bij de afweging van investeringen in infrastructuur.”

Van de regen in de drup
Tegen de natuurlijke processen in, wordt de kust tijdelijk beschermd met zandsuppletie, die vaak sneller dan we wensen door zandafslag weer in zee verdwijnt. Een open Nieuwe Waterweg handhaaft het grootschalige zoetwaterverlies, geeft verzilting de ruimte en is er debet aan dat regio’s verstoken blijven van zoetwatergaranties. De Afsluitdijk krijgt dan wel een stormschild, maar blijft verder onbeschermd liggen in een onafzienbare watervlakte. Voor de zoetwatervoorziening worden we afhankelijk van het IJsselmeer. Het onderhoud aan de Hondbossche zeewering is verwaarloosd en het fundament van de Oosterscheldekering wordt aangetast. Van een estuarium is geen sprake, de Kier gaat niet werken, het voortbestaan van de zoete scheepvaartcorridor Schelde-Rijn wordt bedreigt, de veroorzaakte onbalans in de Westerschelde ondermijnt Antwerpen, de Rijnmond-Drechtsteden lopen aan twee zijden gevaar en de geplande noodberging Volkerak-Zoommeer is discutabel en marginaal. Tenslotte liggen een vierde verdieping van de Schelde, de bouw van een getijdencentrale in de Brouwersdam en het gedeeltelijk afbreken van de Deltawerken ten gunste van ‘natuurherstel’ op de loer.

Van draagvlak naar protest is een kleine stap
Tot nu toe hebben we slechts gepoogd om het tij te keren. Onze oproep “Overtuig dat het Deltaprogramma juist is of vaar een andere koers !” bleef onbeantwoord. Het vasthouden aan verkeerde afspraken leidt op termijn onherroepelijk tot hoofdpijndossiers en kapitaalvernietiging.
De voorgenomen ontpoldering van de Hedwige ontketende massaal protest. Op vergelijkbare wijze zal het besef doordringen dat het Deltaprogramma op de verkeerde leest is geschoeid en dan verdwijnt het vertrouwen in de overheid snel. Met waterveiligheid valt nu eenmaal niet te marchanderen. Plannen die zee en zout verder binnenhalen blijven ongewenst en zinloos.

Pakt de overheid de draad weer op?
‘Samen-werken met water’, de titel van de bevindingen van de Deltacommissie uit 2008, zou de rode draad moeten zijn van het Deltaprogramma om veiligheid, welvaart en natuur in balans te houden. Een gezonde economie stoelt op een ecologisch gezond fundament.
Wordt het wachten op een progressief Deltaplan ooit beloond? De overheid moet dan wel bereid zijn zich te baseren op integrale afwegingen, op onderzoek, feiten en MKBA’s, want anders gaat Nederland alsnog al polderend onder water.

Wil Borm

Adviesgroep Borm & Huijgens – integraal waterbeheer januari 2014