Toekomstvisie Borm & Huijgens
De verzilting van de benedenrivieren als gevolg van
onder meer het graven van de Nieuwe Waterweg, het verbreden, uitdiepen,
de havenuitbreidingen en zandwinning, maakte in de vorige eeuw het buitensluiten
van toenemende zee-invloed meer dan noodzakelijk.
Voor, tijdens en na de Deltawerken werd echter afgeweken van de beoogde
doelen voor waterveiligheid en zoetwatervoorziening. De afsluiting van
de Westerschelde en de Nieuwe Waterweg bleken vanwege vermeende havenbelangen
onbespreekbaar.
De voorgenomen verzoeting van de Oosterschelde en de Grevelingen ging
niet door.
Het zoutgehalte van de wateren en de verzilting van het grondwater namen
sterk toe.
Het oorspronkelijke Deltaplan wilde de kust sluiten en de wateren verzoeten
Van het principe is bij de Deltawerken fors afgeweken.
Na onvrede in het begin van deze eeuw over de ecologische
gevolgen van dit ‘behoud’, volgen de provincie Zeeland en het gebiedsoverleg
Zuidwestelijke Delta een verziltend beleid door de zee nog verder binnen
te halen.
Het toenemende verlies aan zoetwatervoorraad wil men daarbij tijdelijk
gaan compenseren met zoetwateraanvoer via pijpleidingennaar naar de
eilanden . Klimaatverandering en zeespiegelstijging maken duidelijk
dat dit beleid vastloopt en dat het van groot belang is om waar mogelijk
zoet water vast te houden.
De tijd dringt en vraagt om verder kijken dan 2100 en
een daadkrachtige aanpak.
Het laag gelegen Nederland zal het initiatief moeten nemen tot klimaatbestendigheid.
Het Kennisprogramma Zeespiegelstijging werkt dan ook aan een langetermijnvisie
voor Nederland, aansluitend bij West-Europa. Ruimtelijk reserveren in
zee is daarbij nodig.
Gefaseerde aanpak
De voorkeur ligt bij een gefaseerde realisatie van de benodigde maatregelen
voor waterveiligheid en zoetwatervoorziening, zodat de financiering
over een lange periode kan worden gespreid. Dit kan voorkomen dat de
bouwcapaciteit in het geding komt. Deelprojecten dienen na voltooiing
inzetbaar te zijn. Afhankelijk van de snelheid van zeespiegelstijging
kunnen plannen bijgesteld worden. Bij fasering in de tijd is aanpassing
mogelijk aan nieuw ontwikkelde technieken en voortschrijdend inzicht.
Combineren van opties
Onze adviesgroep is een denktank op het gebied van samenwerken met water
en stimuleert en ondersteunt daarbij het samengaan van de oplossingsrichtingen
‘Beschermen open’,
‘Beschermen dicht’
en ‘Zeewaarts’.
Ons inziens kunnen deze elkaar het best aanvullen en versterken gericht
op een een zeewaartse oplossing voor de zeer lange termijn.
Oplossingsrichtingen voor adaptatie aan hoge zeespiegelstijging (©Beeldleveranciers-Carof in opdracht van Deltares).
Aanvullen en versterken
• Bergingscapaciteit en pompvermogen zijn deels uitwisselbaar.
• Koppeling van noodberging en pompvermogen voor meerdere rivieren vlakken
peilfluctuaties af en verminderen de totale benodigde pompcapaciteit.
• Een bekken in zee vormt een aanvullende nationale noodberging voor
rivierwater en beschermt Zuidwest Nederland tegen de zee
• Verzoeting, een buffer in zee en een blijvend laag peil van bekkens
tegen de huidige kust voorkomen verzilting en garanderen zoetwatervoorziening.
• Bovenstroomse en benedenstroomse maatregelen hebben invloed op rivierpeil
en afvoersnelheden.
Een eerste aanvang
De Brouwerssluis en de doorlaat Volkerakdam zijn indertijd aangelegd
met het oogpunt van verzoeting van de Grevelingen en Oosterschelde.
De stormvloedkering kan als spuisluis fungeren. Als eerste stappen zien
we het verzoeten van de Grevelingen en het doorstromen van de Oosterschelde.
Daarna volgt de aanleg van zeesluizen voor de Nieuwe Waterweg.
Voor die tijd ligt er een overkoepelend plan voor klimaatbestendigheid
als stip op de horizon, waarna gericht geïnvesteerd kan worden in deelprojecten
en overige infrastructuur.
Volkerak-Zoommeer zoet en Grevelingen verzoet door uithevelen van de onderlaag naar zee
Doorstroming Oosterschelde met rivierwater met mogelijk toekomstbeeld verzoeting
Op termijn zeewaartse verzoeting, uitbreiding noodberging en bescherming Zuidwest Nederland
Zeesluizen
Zeesluizen voor de Nieuwe Waterweg (Plan Spaargaren) vormen de sleutel
tot een klimaatbestendig Nederland. Ze bieden waterveiligheid en verplaatsen
het kantelpunt zee en rivieren van de Drechtsteden naar het zuidwesten.
Ze stoppen het grootschalige zoetwaterverlies en gaan verzilting tegen.
Verder maken ze doorstroming van de overige wateren met rivierwater
mogelijk voor een gezond milieu en bevorderen ze de beheersbaarheid
van de rivierwaterstanden.
Jaarlijks bezinkt nog 3 miljoen m3 slib in het Rijnmondgebied.
Zeesluizen leiden tenslotte de zoetwater- en de sedimentstroming naar
het zuidwesten.
Ecologie en vismigratie
De voorgenomen resultaten van internationale afspraken voor verbindingen
van zout naar zoet voor vismigratie zijn nog niet bereikt. Ondernomen
projecten zoals de Kier en de migratierivier Afsluitdijk moeten hun
blijvend nut nog bewijzen.
Suggestie voor grootschalige migratierivier en klimaatbuffer om de Afsluitdijk.
Deze ‘opgevouwen’ migratierivier Haringvliet kan westwaarts uitgebreid worden met een estuarium en aanwassende platen in de Voordelta ten zuiden van de Maasvlaktes.
Met een zeewaarts oplossingsrichting is het mogelijk
om vervolgens op ondiepe zeevlaktes forse migratierivieren van vele
tientallen kilometers te laten ontstaan, evenals een corridor om de
Afsluitdijk. Verhoogde afvoerroutes voor rivierwater kunnen in de toekomst
eveneens de poort voor de trekvis open houden. Aangezien natuur en cultuur
niet ruimtelijk zijn te scheiden, is een integrale benadering van de
leefomgeving wenselijk.
Laat de natuur meeliften met de veranderingen die ongetwijfeld komen.
Samen-werken met water
Onze voorouders, evenals watercoryfeeën als Andries Vierlingh, Christiaan
Brunings, Cornelis Lely en Johan van Veen, waren meesters in het samenwerken
met water.
Waar mogelijk dienen we gebruik te maken van slimme manieren om de natuurlijke
kustversterking te stimuleren, zoals met drijvende golfdempers voor
een aangroeiende kust.
Kundige sturing
Nederland gaat zich richten op een masterplan waterveiligheid en zoetwatervoorziening.
Mogelijk kan de nieuwe Omgevingswet binnen het Deltaprogramma voor stroomlijning
zorgen aan een team van wetenschappers en vakmensen.
Door in de voetsporen te treden van Johan van Veen, kunnen we de strijd
tegen en met het water opnieuw winnen.