Volkerak-Zoommeer
29 oktober 2014 WATERFORUM DISCUSSIEFORUM - 30 oktober 2014 Ons Water
Eb
en vloed op het Volkerak. Het stond in vele kranten en is zelfs opgenomen
in de ontwerp-rijksstructuurvisie Grevelingen en Volkerak-Zoommeer.
Men wilde indertijd met verzilting op goedkope wijze blauwalgen bestrijden.
Deze visie is echter gebaseerd op een verkenning uit 2002 en 2003.
Door vermindering van fosfaat en nitraat, is de waterkwaliteit inmiddels
sterk verbeterd. Blauwalgen zijn vrijwel verdwenen en de natuur ontwikkelt
zich in de goede richting. De noodzaak tot verzilting is dan ook volledig
van de baan.
Men heeft zich echter zo sterk op het verzilten gericht dat we haast
zouden vergeten dat niet de zoute variant, maar de zoete en getijloze
variant, de voorkeursvariant is van het ontwerp-MER Waterkwaliteit Volkerak-Zoommeer.
Kraanvogels
Het Markiezaat, een belangrijk natuurgebied aan het Zoommeer,
wordt beheerd door het Brabants Landschap en ontwikkelt zich tot een
duurzaam natuurgebied.
Jaarlijks strijken er honderdduizenden trekvogels neer en het broedvogelaantal
neemt zienderogen toe. Het behoort als gevarieerd moerasecosysteem tot
de vijf belangrijkste vogelgebieden van Nederland.
Vanaf 2013 tonen zelfs kraanvogels belangstelling voor het natuurgebied
Markiezaat. Alle natuurbeschermers en biologen zouden dan ook een gat
in de lucht moeten springen. Kraanvogels komen echt niet zomaar naar
een willekeurig natuurgebied. Dat moet immers aan vele voorwaarden voldoen.
Maar in plaats van de vlag uit te steken blijft het nog muisstil bij
de natuurorganisaties. Ze lijken verstrikt in de plannen voor de Grevelingen
en het Volkerak-Zoommeer. Deze zijn echter gebouwd op luchtkastelen
en vernietigen ook het prille kraanvogelbiotoop.
Gesmoord door een herenakkoord
Begin 2009 kwamen onder meer enkele burgervaders en de
programmadirecteur Zuidwestelijke Delta tot een ‘herenakkoord’ om het
Volkerak-Zoommeer te verzilten. Dit zette meteen de toon. Tijdens de
hierop volgende Werkconferentie Zuidwestelijke Delta werd deze verzilting
als was het een vaststaand feit gepresenteerd. Na uitbesteding verscheen
het Uitvoeringsprogramma Zuidwestelijke Delta en later volgde het Manifest
Waterpoort. Beide bedenkelijke rapporten voerden de politieke druk richting
Den Haag zo hoog op, dat de minister onlangs verzilting van het Volkerak-Zoommeer
heeft voorgesteld.
Fuut - Foto: C. Huijgens
Toenemende kosten
De geraamde kosten van verzilting zijn inmiddels van
250 gestegen naar 350 miljoen euro, een bedrag waarvan overigens pas
een derde is toegezegd.
En bij deze kosten blijft het niet, want de voorzieningen en de oeverbescherming
zijn niet berekend op getij en de diepte van de vaargeulen zijn afgesteld
op een peil van ± nul NAP en moeten uitgebaggerd worden. En hoe zit
het met de doorvaarhoogte bij de bruggen? Tal van zoetwatermaatregelen
zijn na de verzilting nodig om het voorzieningenniveau op een minimaal
peil te houden. Zeeuwse eilanden moeten aan het zoetwaterinfuus worden
gelegd, om droogte en verzilting enigszins te voorkomen.
Schadeclaims zullen volgen
Een getijloze en zoete Schelde-Rijnverbinding is een
van de verworven zekerheden van de Deltawerken en als dit gaat veranderen,
zullen vanuit de havenbedrijven en scheepvaart schadeclaims volgen.
Het binnendijks karakter verdwijnt, met alle gevolgen voor de infrastructuur
en waardevermindering van onroerend goed.
Ook van waterschappen, landbouw en industrie zijn claims te verwachten
en de repeterende schade voor toerisme, visserij en schelpdierkweek
wordt enorm.
Bijna een halve eeuw na de Deltawerken, nu de natuur hier een nieuw
evenwicht nadert, gaat door de voorgenomen verzilting het hele milieu
er aan. Ongetwijfeld zal ook de natuurbescherming bij de overheid aankloppen
voor de ontstane schade en de reeds gemaakte kosten.
Canadese
ganzen - Foto: C. Huijgens
Dood en verderf
Nu is het Volkerak-Zoommeer ook nog eens aangewezen als
eerste noodberging. Deze te kleine en kwetsbare noodberging gaat nooit
goed functioneren en veroorzaakt bij elk gebruik een milieuramp. Zoet
water wordt immers op een zout milieu geborgen. Het ecosysteem zal afsterven
en de stank van dode vis is dan niet te harden. Het gebied wordt keer
op keer een regelrecht sterfhuis, met uitstoot van CO2 en methaan (moerasgas).
Verzilting en verzoeting zorgen voor een herhaling van rampen. Wie kiest
er nu voor een strategie waarbij het ecologisch evenwicht telkens weer
wordt verstoord!
Beperkt getij zonder toekomst
Het belangrijkste natuurdoel van het Nationaal Waterplan
is estuariene dynamiek.
De samenstellers van het Deltaprogramma suggereren deze doelstelling
door zout en getij in het Volkerak-Zoommeer binnen te halen, maar van
enig toekomstperspectief naar een estuarium is hier geen sprake. Er
blijft immers een harde grens tussen zout en zoet bij de Volkeraksluizen.
De doorlaat van de stormvloedkering was al bij aanleg onvoldoende voor
een stabiel milieu in het resterende Oosterscheldebekken. Het zal dan
haast onmogelijk blijken om ook nog eens op het Volkerak-Zoommeer (beperkt)
getij de realiseren via een doorlaat in de Philipsdam. Een landinwaarts
uitstervend stukje zeegatdynamiek voegt niets toe aan natuurwaarden.
Het is niet te verklaren waarom het Deltaprogramma kiest voor een volkomen zinloze inrichting, in plaats van te gaan voor een integrale oplossing met de Zuidwestelijke Delta als één estuarium.
Kraanvogels
- Foto: C. Huijgens
Conclusie
De loze plannen voor het Volkerak-Zoommeer verhogen het
risico dat verzilting doordringt tot in het Brabantse land, vergroten
de wateronveiligheid en veroorzaken onvoorspelbare milieuwisselingen.
Erger kan je het niet maken.
En weer de overheid als opdrachtgever die kennelijk niet in staat is
om te leren van vastlopende projecten zoals de Fyra en de Betuwelijn.
We zijn op weg naar ‘nieuwe Kamervragen’, want het debacle van de Zuidwestelijke
Delta is volop in de maak.
Waterschappen en gemeenten, die momenteel hun achterstallig onderhoud
nog kunnen laten meefinancieren, houden zich alsnog koest.
Jammer dat wederom de belastingbetalers voor de kosten op mogen draaien
en de gevolgen niet te onderschatten zijn.
Dat waterspecialist Louis van der Kallen uit Bergen-op-Zoom een petitie
is gestart tegen verzilting is dan ook geen verrassing: http://www.petities24.com/forum/113618
Iedereen zou deze moeten ondertekenen om het naderend onheil te weren.
Wil Borm en Cor Huijgens
Adviesgroep Borm & Huijgens - integraal waterbeheer
- oktober 2014